Indeks glikemiczny, wskaźnik glikemiczny (ang. glycemic index, GI) umożliwia klasyfikację produktów żywnościowych, biorąc pod uwagę ich wpływ na poziom cukru we krwi po 2-3 godzinach po ich spożyciu.
Wskaźnik glikemiczny odnosi się do węglowodanów, gdyż inne składniki pokarmowe – białka, tłuszcz – nie powodują wysokiego wzrostu stężenia glukozy we krwi. Indeks glikemiczny ma zastosowanie nie tylko w odniesieniu do diety cukrzycowej, ale też jest przydatny do planowania diety odchudzającej. Na wykorzystaniu indeksów glikemicznych opiera się dieta Montignaca oraz dieta South Beach. To diety niskoglikemiczne.
IG informuje, że im wyższa wartość wskaźnika glikemicznego produktu, tym bardziej wzrasta poziom cukru po jego spożyciu. Produkty charakteryzujące się wysokim IG, z jednej strony przyczyniają się do wysokiego poziomu cukru, a z drugiej strony, powodują jednak szybki jego spadek.
Dla cukrzyków zalecane są produkty o niskim indeksie glikemicznym, gdyż ułatwiają one kontrolę poziomu glukozy we krwi, ale także, co ma zastosowanie także u zdrowych osób, stymulując mniejsze wydzielanie insuliny, pozwalają ograniczyć napady głodu. Najbardziej polecane są produkty żywnościowe o IG mniejszym niż 60.
Aby obliczyć indeks glikemiczny posiłku, należy zsumować węglowodany zawarte w poszczególnych produktach. Kolejną czynnością będzie obliczenie procentowego udziału węglowodanów z tych produktów, w całościowej sumie węglowodanów danego posiłku. Następnie, korzytając z tabeli indeksów glikemicznych, pomnożyć udział danego produktu przez jego indeks glikemiczny. Po zsumowaniu uzyskamy indeks glikemiczny całego posiłku. Jeśli podzielimy poziom glukozy we krwi po przeprowadzeniu testu żywnościowego z udziałem 50 gr. węglowodanów przez poziom glukozy uzyskany po spożyciu konkretnego produktu, uzyskamy interesujący nas wynik. Indeks glikemiczny produktów nie może zostać ustalony na podstawie samego ich składu lub wskaźników tworzących ich węglowodany. Prawidłowe wyznaczenie możliwe jest po podaniu konkretnego produktu konkretnej osobie i następnie przez 2 godziny co 15 minut pobieraniu krwi i badaniu poziomu cukru. Tak można miarodajnie wyznaczyć przeciętną wartość IG.